গ্ল’বেল হাংগাৰ ইনডেক্স (GHI) ২০২২ত ভাৰতৰ স্থান ১২১ৰ সংখ্যক দেশৰ পৰা ২০২২ চনত বাগৰি ১০৭ স্থানত অৰ্থাৎ ইয়াৰ চুবুৰীয়া দেশ পাকিস্তান, বাংলাদেশ আৰু নেপালৰ পাছত আছে। বিগত বৰ্ষত GHIত ভাৰতৰ স্থান ১০১তম আছিল।
গ্ল’বেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সৰ ৱেবছাইটটোৱে শনিবাৰে কয় যে চীন, তুৰস্ক আৰু কুৱেইটকে ধৰি মুঠ ১৭ খন দেশে GHIৰ পাঁচতকৈ কম নম্বৰৰ সৈতে শীৰ্ষ স্থানত আহিছে।কংগ্ৰেছৰ সাংসদ পি চিদাম্বৰমে প্ৰতিবেদনখনৰ উদ্ধৃতি দি কয় যে নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বাধীন চৰকাৰৰ ৮ বছৰত ২০১৪ চনৰ পৰা গ্লোবেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সত দেশৰ নম্বৰত অধিক অৱনতি হৈছে।
তেওঁ টুইটাৰত এক প্ৰশ্ন কৰে যে, ‘‘মাননীয় প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে পুষ্টিহীনতা, ভোক, আৰু শিশুসকলৰ মাজত অৱনতি আৰু অপচয়ৰ দৰে প্ৰকৃত সমস্যাবোৰ কেতিয়া সমাধান কৰিব?’’আইৰিছ সাহায্য সংস্থা কনচাৰ্ন ৱৰ্ল্ডৱাইড আৰু জাৰ্মান সংগঠন ৱেল্ট হাংগাৰ লাইফে যুটীয়াভাৱে প্ৰস্তুত কৰা প্ৰতিবেদনখনে ভাৰতত হাংগাৰ (ভোকৰ) স্তৰক ‘গুৰুত্বৰ’ বুলি অভিহিত কৰিছে।
২০২১ চনত ভাৰত ১১৬ খন দেশৰ ভিতৰত ১০১তম স্থানত আছিল। কিন্তু বৰ্তমান এই তালিকাত ১২১ খন দেশৰ ভিতৰত ভাৰতৰ স্থান ১০৭তম স্থানলৈ অৱনমিত হৈছে। ভাৰতৰ জি.এইচ.আই. নম্বৰো ২০০০ চনত ৩৮.৮ৰ পৰা ২০১৪ আৰু ২০২২ৰ ভিতৰত ২৮.২–২৯.১ৰ পৰিসৰলৈ হ্ৰাস পাইছে।
ভাৰত এই তালিকাৰ ১০০তম স্থানৰ তললৈ নামি অহাৰ পাছত দেশখনৰ চৰকাৰে বিগত বৰ্ষৰ প্ৰতিবেদনখনক সমালোচনা কৰিছিল। ইয়াক আচৰিত আৰু মাটিৰ বাস্তৱতাবিহীন বুলি অভিহিত কৰিছিল। গ্ল’বেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্স গণনা কৰিবলৈ ব্যৱহৃত পদ্ধতিটো অবৈজ্ঞানিক বুলি ভাৰত চৰকাৰে দাবী কৰিছিল।
চৰকাৰে এক প্ৰতিবেদনত কৈছিল যে, ‘‘অপুষ্টিগ্ৰস্ত জনসংখ্যাৰ অনুপাতৰ ওপৰত FAOৰ (ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ খাদ্য আৰু কৃষি সংস্থা) আকলনৰ আধাৰত গ্লোবেল হাংগাৰ প্ৰতিবেদন ২০২১য়ে ভাৰতৰ স্থান হ্ৰাস কৰিছে বুলি জানিবলৈ পাই আচৰিত হৈছে, যি ভূমিবাস্তৱতা আৰু তথ্যৰ পৰা বঞ্চিত আৰু গুৰুতৰ পদ্ধতিগত সমস্যাত ভুগি আছে। গ্লোবেল হাংগাৰ ৰিপ'ৰ্ট, কনচাৰ্ন ৱৰ্ল্ডৱাইড আৰু ৱেল্ট হাংগাৰ হিলফেৰ প্ৰকাশন সংস্থাবোৰে প্ৰতিবেদনটো মুকলি কৰাৰ আগতে তেওঁলোকৰ যথাযথ পৰিশ্ৰম কৰা নাই।’’
‘‘FAOৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত পদ্ধতিটো অবৈজ্ঞানিক। তেওঁলোকৰ মূল্যাঙ্কন ‘চাৰিটা প্ৰশ্ন’ জনমত জৰীপৰ ফলাফলৰ ওপৰত আধাৰিত কৰিছে, যিটো গেলপে( gallup) টেলিফোনযোগে পৰিচালনা কৰিছিল। এই সময়ছোৱাত জনমূৰি খাদ্যশস্যৰ উপলব্ধতাৰ দৰে অপুষ্টি জোখাৰ কোনো বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি নাই। অপুষ্টিৰ বৈজ্ঞানিক জোখৰ বাবে ওজন আৰু উচ্চতাৰ জোখৰ প্ৰয়োজন হ'ব, আনহাতে ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত পদ্ধতিটো জনসংখ্যাৰ বিশুদ্ধ টেলিফোনিক আকলনৰ ওপৰত আধাৰিত গেলপ জৰীপৰ ওপৰত আধাৰিত’’ ইয়াত কোৱা হৈছিল।
ৱেল্ট হাংগাৰ হিলফে তেতিয়া নতুন দিল্লীৰ দাবী খণ্ডন কৰিছিল যে ভাৰতৰ ৰেংকিঙৰ পতন গেলপৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক জনমত জৰীপৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল।
গ্লোবেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সৰ উপদেষ্টা মিৰিয়াম ৱেইমাৰ্ছে কয় যে, গ্লোবেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সে কেৱল ‘অপুষ্টিৰ প্ৰচলন’ সূচক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে, সতৰ্কতাৰে নিৰ্মাণ কৰা খাদ্য বেলেন্স শ্বীটৰ জৰিয়তে প্ৰাপ্ত কৰা হয় যিবোৰ মুখ্যতঃ ভাৰতকে ধৰি সদস্য দেশবোৰে আনুষ্ঠানিকভাৱে জনোৱা তথ্যৰ ওপৰত আধাৰিত।
GHIৰ নম্বৰ চাৰিটা সূচকৰ ওপৰত গণনা কৰা হয় - অপুষ্টি, শিশু অপচয় (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ অংশ যি অপচয় হয় অৰ্থাৎ যাৰ উচ্চতাৰ বাবে কম ওজন থাকে, তীব্ৰ পুষ্টিহীনতা প্ৰতিফলিত কৰে), শিশু বৃদ্ধি স্তব্ধ (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশু যাৰ বয়সৰ বাবে উচ্চতা কম, দীৰ্ঘম্যাদী পুষ্টিহীনতা প্ৰতিফলিত কৰে) আৰু শিশু মৃত্যুৰ হাৰ (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ)।
ভাৰত এই তালিকাৰ ১০০তম স্থানৰ তললৈ নামি অহাৰ পাছত দেশখনৰ চৰকাৰে বিগত বৰ্ষৰ প্ৰতিবেদনখনক সমালোচনা কৰিছিল। ইয়াক আচৰিত আৰু মাটিৰ বাস্তৱতাবিহীন বুলি অভিহিত কৰিছিল। গ্ল’বেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্স গণনা কৰিবলৈ ব্যৱহৃত পদ্ধতিটো অবৈজ্ঞানিক বুলি ভাৰত চৰকাৰে দাবী কৰিছিল।
চৰকাৰে এক প্ৰতিবেদনত কৈছিল যে, ‘‘অপুষ্টিগ্ৰস্ত জনসংখ্যাৰ অনুপাতৰ ওপৰত FAOৰ (ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ খাদ্য আৰু কৃষি সংস্থা) আকলনৰ আধাৰত গ্লোবেল হাংগাৰ প্ৰতিবেদন ২০২১য়ে ভাৰতৰ স্থান হ্ৰাস কৰিছে বুলি জানিবলৈ পাই আচৰিত হৈছে, যি ভূমিবাস্তৱতা আৰু তথ্যৰ পৰা বঞ্চিত আৰু গুৰুতৰ পদ্ধতিগত সমস্যাত ভুগি আছে। গ্লোবেল হাংগাৰ ৰিপ'ৰ্ট, কনচাৰ্ন ৱৰ্ল্ডৱাইড আৰু ৱেল্ট হাংগাৰ হিলফেৰ প্ৰকাশন সংস্থাবোৰে প্ৰতিবেদনটো মুকলি কৰাৰ আগতে তেওঁলোকৰ যথাযথ পৰিশ্ৰম কৰা নাই।’’
‘‘FAOৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত পদ্ধতিটো অবৈজ্ঞানিক। তেওঁলোকৰ মূল্যাঙ্কন ‘চাৰিটা প্ৰশ্ন’ জনমত জৰীপৰ ফলাফলৰ ওপৰত আধাৰিত কৰিছে, যিটো গেলপে( gallup) টেলিফোনযোগে পৰিচালনা কৰিছিল। এই সময়ছোৱাত জনমূৰি খাদ্যশস্যৰ উপলব্ধতাৰ দৰে অপুষ্টি জোখাৰ কোনো বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি নাই। অপুষ্টিৰ বৈজ্ঞানিক জোখৰ বাবে ওজন আৰু উচ্চতাৰ জোখৰ প্ৰয়োজন হ'ব, আনহাতে ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত পদ্ধতিটো জনসংখ্যাৰ বিশুদ্ধ টেলিফোনিক আকলনৰ ওপৰত আধাৰিত গেলপ জৰীপৰ ওপৰত আধাৰিত’’ ইয়াত কোৱা হৈছিল।
ৱেল্ট হাংগাৰ হিলফে তেতিয়া নতুন দিল্লীৰ দাবী খণ্ডন কৰিছিল যে ভাৰতৰ ৰেংকিঙৰ পতন গেলপৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক জনমত জৰীপৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল।
গ্লোবেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সৰ উপদেষ্টা মিৰিয়াম ৱেইমাৰ্ছে কয় যে, গ্লোবেল হাংগাৰ ইণ্ডেক্সে কেৱল ‘অপুষ্টিৰ প্ৰচলন’ সূচক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে, সতৰ্কতাৰে নিৰ্মাণ কৰা খাদ্য বেলেন্স শ্বীটৰ জৰিয়তে প্ৰাপ্ত কৰা হয় যিবোৰ মুখ্যতঃ ভাৰতকে ধৰি সদস্য দেশবোৰে আনুষ্ঠানিকভাৱে জনোৱা তথ্যৰ ওপৰত আধাৰিত।
GHIৰ নম্বৰ চাৰিটা সূচকৰ ওপৰত গণনা কৰা হয় - অপুষ্টি, শিশু অপচয় (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ অংশ যি অপচয় হয় অৰ্থাৎ যাৰ উচ্চতাৰ বাবে কম ওজন থাকে, তীব্ৰ পুষ্টিহীনতা প্ৰতিফলিত কৰে), শিশু বৃদ্ধি স্তব্ধ (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশু যাৰ বয়সৰ বাবে উচ্চতা কম, দীৰ্ঘম্যাদী পুষ্টিহীনতা প্ৰতিফলিত কৰে) আৰু শিশু মৃত্যুৰ হাৰ (পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ)।